Górale pochodzący z Karpat znajdujący się w dawnym regionie Sądecczyzny i w Beskidzie Sądeckim, to tak zwani w literaturze etnograficznej i krajoznawczej Góralami Sądeckimi. Pionierem tego określenia był Mieczysław Cholewa. Był regionalistą, nauczycielem z Chełmca koło Nowego Sącza. Opublikował w 1946 roku „Stroje ludowe Ziemi Sądeckiej”. Odmienni twórcy nadają dla tych grup nazw od ich „stolic”, np. Górale Łąccy. Po raz pierwszy Wincenty Pol użył nazwy „Górale od Łącka” w swojej książce pt. „Rzut oka na północne stoki Karpat” wydaną w 1851 roku. Dla Górali Łąckich w XIX wieku powstała nazwa: Biali Górale, autorstwa literata, poety i ludoznawcy, Seweryna Goszczyńskiego. Miano „Biali Górale” stało się przeżytkiem, ponieważ dokonano metamorfozy koloru sukiennych męskich gurman i zmieniono z białego na ciemnobrązowy. Obecnie to określenie jest używane często do dziś.
Gwara Górali Sądeckich (gwara łącka)
Powyższym terminem określa się gwarę występującą na terenie od Szczawy przez Kamienicę, Łącko po Jazowsko. Skrótowo określa się ją nazwą [...]
Obrzędy i Zwyczaje Rodzinne
Rodzina jako środowisko, to najważniejsze miejsce kształtowania się osobowości człowieka. W niej zdobywa się pierwsze doświadczenia życiowe oparte na zwyczajach [...]
Pożywienie, kuchnia
W materiałach archiwalnych w Muzeum Etnograficznym w Krakowie znajduje się rękopis napisany pod koniec XIX wieku. Albiński, autor rękopisu, opisuje [...]
POŁOŻENIE, SUBREGIONY, SĄSIEDZTWO
Według słów Jana Wieleka Górale Łąccy mieszkali wśród gór – Beskidu Wyspowego, Beskidu Sądeckiego oraz Gorców. Rzeka Kamienica to granica pomiędzy Beskidem Wyspowym a Gorcami, oddziela je głęboka i wąska dolina Dunajca. Ze względu na pewne różnice kulturowe, w grupie rozróżnia się trzy subregiony: na zachodzie kamienicki (Kamienica, Zbludza, Zalesie, Zasadne, Szczawa); w centrum łącko-maszkowicki (Młyńczyska, Wola Kosnowa, Kicznia, Wola Piskulina, Zagorzyn, Łącko, Szczereż, Czerniec, Maszkowice, Zabrzeż, Zarzecze; na wschodzie jazowsko-obidzki (Jazowsko, Brzyna, Gaboń, Obidza, Łazy Brzyńskie).
Górale Sądeccy sąsiadowali z:
- Lachami Limanowskimi i Sądeckimi – na północy i północnego wschodu,
- Góralami Nadpopradzkimi – na wschodzie,
- Rusią Szlachtowską – na południu do roku 1947,
- Góralami Szczawnickimi i Ochotnickimi.
Z HISTORII
Obszar łącki oraz kamienicki, w których mieszkali Górale Sądeccy, należały kiedyś do majątku zakonu klarysek ze Starego Sącza, tworząc ścisły klucz łącki. Miejscowości Jazowsko i Obidza były posiadłościami rycerskimi. Południowe wsie położone w Paśmie Radziejowej były dużym kompleksem królewszczyzn, zarządzanym przez starostwo czorsztyńskie. Na obszarze Górali Sądeckich wyłania się duża grupa wsi, które powstały w fazie osadnictwa, sięgającego XII-XIII w.
Dawną osadą należącą do „klucza łąckiego” starosądeckiego klasztoru Klarysek było samo Łącko, ulokowane przed 1251 rokiem, siedziba jednej z trzech najstarszych na Sądecczyźnie parafii (obok starosądeckiej i podegrodzkiej). Wsie, które należały do klucza łąckiego w XIII wieku to m.in. Czerniec, Maszkowice, Piskulina, Szczereż, Wola Kosnowa, Zabrzeż Zagorzyn i Zarzecze. Osady z XIV i XV w. powstały poprzez aktywność osiedleniową zgromadzenia zakonnego Klarysek to Brzyna, Kamienica, Kicznia i Zbludza. Od XVI do XVIII wieku utrzymywał się cykl rozpoczynania pierwszych osiedli, przysiółków, zarębków, poprzez karczowanie lasów karpackich wśród istniejących osad. Wsie Szczawa, Zasadne i Zalesie wyłoniły się w XVII wieku z ustronnych przysiółków Kamienicy i Zbludzy.
